Voormalig minister van Defensie Voorhoeve is maandag in een documentaire van Human-VPRO opnieuw ingegaan op de vraag of andere landen wellicht voorkennis hadden over de Servische aanval op Srebrenica in juli 1995. Eerder deed hij dat al in 2005 bij de IKON.

Voorhoeve zei nu aanzienlijk minder dan in 2005. Wel gaf hij een nieuw detail prijs: er was een informant in Belgrado:

Ik heb ongeveer anderhalve maand na de val van de enclave, augustus 1995 – het eind van die maand – een stuk in handen gekregen van een bondgenootschappelijke inlichtingendienst. Dat stuk beschreef: “wij hebben een belangrijke Servische informant* die ons eind mei heeft gezegd: ‘wij Serviërs gaan met een paar weken de drie oostelijke enclaves in Bosnië innemen.’ Er was dus een bondgenoot die over enige voorkennis beschikte. 

Toen heb ik het Ministerie gevraagd ‘zoek eens uit wie nog meer voorkennis zou kunnen hebben gehad.’  Daar kwam uit dat minstens nog één andere bondgenoot inzicht had in de Servische plannen. (..) Dan moeten we daar wel zorgvuldig mee omgaan, het was geen informatie over plannen voor massamoorden. Het was informatie over Servische plannen om de enclaves te gaan innemen. “[Audio van deze uitspraken: klik hier]

Hierna zegt de presentator: “Uit dit document blijkt dat het de Britse en de Amerikaanse inlichtingendiensten waren die wisten van de Servische plannen. Informatie die zij niet deelden met Den Haag terwijl Nederlandse blauwhelmen de enclave beschermden.”

Tijdens deze twee zinnen is een deel van een document in beeld dat ondertekend is door brigadegeneraal J.C.F. Knapp, vanaf 28 juni 1995 Hoofd van de Militaire Inlichtingendienst MID. De tekst:

“Samenvatting/Conclusie

20. De MID beschikte niet vooraf over inlichtingen of concrete aanwijzingen over een op handen zijnde grootscheepse Bosnisch-Servische aanval op de enclave met als doel deze in te nemen.

                                                         Vertegenwoordigers van CIA en de Britse DIS** hebben na de val van Srebrenica tegenover de MID uitdrukkelijk ontkend dat men over bevestigde gegevens beschikte. Ook van Britse en Amerikaanse politieke zijde is tegengesproken dat men hierover voorkennis heeft gehad.

Hoofd Militaire Inlichtingendienst

mr. J.C.F. Knapp“

Hoe Human-VPRO in hun documentaire de sprong maken van de tekst van dit MID-document naar: “de Britse en de Amerikaanse inlichtingendiensten (…) wisten van de Servische plannen” is mij een raadsel. Zou Voorhoeve het hen hebben ingefluisterd, net als hij dat volgens mij in 2005 bij de IKON deed? Toen refereerde hij tot tweemaal toe aan zijn geheimhoudingsplicht als oud-minister.

*Wie deze ‘belangrijke informant’ was heeft Voorhoeve niet gezegd. Maar het zou kunnen gaan om Jovica Stanišić, onder Milošević hoofd van de Servische staatsveiligheidsdienst SDB (de opvolger van de beruchte UDBA). De CIA heeft later on the record bevestigd (o.a. aan het Joegoslaviëtribunaal) dat Stanišić acht jaar lang een agent van de dienst was.  Zie ook dit artikel uit de Los Angeles Times + het bijbehorende kadertje dat hier te vinden is.

Stanišić (midden) en Milošević

Hardop speculerend is het begrijpelijk dat de CIA informatie die de dienst van Stanišić kreeg met de uiterste voorzichtigheid behandelde om te voorkomen dat hun topagent in Belgrado tegen de lamp zou lopen. Dat zou ook verklaren waarom Groot-Brittannië wél de waarschuwing van Stanišić over een Servisch offensief tegen de oostelijke enclaves in Bosnië kreeg, en Nederland niet.

Groot-Brittannië was en is namelijk lid van de Five Eyes, het samenwerkingsverband van de inlichtingendiensten van de VS, het VK, Canada, Australië en Nieuw-Zeeland. Dit verband houdt de kaarten altijd zeer dicht tegen de borst. Daarnaast wist de CIA eind mei 1995 dat de VN-vredemacht UNPROFOR bij monde van generaal Rupert Smith al had gewaarschuwd voor een Servisch offensief tegen de enclaves.  Zie onderstaand details uit  het vrijgegeven document DCI Interagency Balkan Task Force 1 June 1995

Een van de vele nog niet-beantwoorde vragen: heeft generaal Smith deze informatie doorgegeven aan zijn UNPROFOR-ondergeschikten, met name aan de bevelhebber voor de Sector Oost en de onderbevelhebbers in de enclaves Srebrenica (=Karremans), Zepa en Gorazde? Wanneer is dat gebeurd? Welke stappen heeft Smith verder genomen? 

**DIS = Defence Intelligence Staff. In 2010 veranderde deze dienst van het Britse ministerie van Defensie van naam tot DI (Defence Intelligence).

De volledige Human-VPRO documentaire ‘Waarom Srebrenica moest vallen’ staat online. Klik hier.

This story in English: Srebrenica: US, UK had a ‘Deep Throat’ in Belgrade

UPDATE 2 juli: de NRC schrijft vandaag: ‘Iets anders is of de inname van de enclave te voorzien was geweest en of de Amerikanen wisten van de aanvalsplannen. De vrijgegeven documenten suggereren dit. Nederland is hiervan niet op de hoogte gesteld. Ook hierover wil Hennis opheldering van de bondgenoten. Voorhoeve meent dat Nederland zich bij het inlichtingenwerk had geïsoleerd door niet mee te werken aan verzoeken van bijvoorbeeld de CIA. Den Haag koesterde de neutrale rol als deel van een VN-vredesmacht.

Kijk, dat zou veel verklaren. Inlichtingenwerk is gebaseerd op het principe van eerlijk delen: voor iets hoort iets. Met dure woorden: quid pro quo. Maar Nederland had zich kennelijk aan dat spel ontrokken. En werd dus door eígen toedoen geen deelgenoot gemaakt van mogelijk cruciale informatie…