(Transcriptie van een interview dat ik aan BNR Nieuwsradio gaf. Uitzending 15 maart 2017, 18:35, presentator Meindert Schut)

Naast al het verkiezingsnieuws hebben we het deze week over de NAVO. Belangrijk verkiezingsthema natuurlijk ook, en het is ook de week dat de NAVO haar jaarverslag presenteerde. Grote vraag: hoe groot is de rol van Nederland nog in die NAVO? Zijn we nog wel in staat onze taak als NAVO-lidstaat uit te voeren met een steeds kleiner wordende krijgsmacht die wordt geteisterd door bezuinigingen? Er wordt natuurlijk wel heel veel beloofd in de verkiezingsprogramma’s. We gaan er over praten met Hans de Vreij, hij is oud-correspondent in o.a. Berlijn en Brussel en defensiespecialist. Goed dat je er bent in de studio. Is onze krijgsmacht echt zo klein in vergelijking met andere NAVO-lidstaten? 

Vergeleken met de andere Europese NAVO-lidstaten heeft Nederland na Polen de kleinste krijgsmacht per hoofd van de bevolking. Dat is één probleem. Dan zou je nog kunnen zeggen: ‘klein maar fijn’, dus erg goed, maar dat is een ander probleem. Generaal Mart de Kruif, buiten dienst, de oude baas van de landmacht, zei van de week: “het is een verrot huis”.  Dat zijn zware woorden die een oud-generaal niet zomaar uit. Er deugt gewoon geen moer meer van.

Maar zijn die woorden terecht?

Ik vind van wel ja, ook als je kijkt naar de kritiek vanuit de NAVO zelf. Nederland kan een hele hoop dingen niet eer doen, puur om zuinigheidsredenen. Het meest maffe voorbeeld vind ik dat onze vier luchtverdedigingsfregatten zijn uitgerust met een fantastische radar, die in de ruimte ballistische raketten kan zien. Maar de eigen raketten om die aanvalsraket te onderscheppen die hebben we natuurlijk niet gekocht, want dat is véél te duur. Dat laten we de Amerikanen doen.

Daar schiet je dan letterlijk niet veel mee op. Maar als we dan zo klein zijn, ik heb vaak het idee we zitten in Mali en andere missies, dat het met onze jongens heel goed ging, en dat we daar een beetje trots op waren omdat we international echt meededen?

Hans de Vreij mee op patrouille bij Deh Rawod, Uruzgan. Op de achtergrond ‘Alexander Hill’, de plek waar volgens de legendes de troepen van Alexander de Grote de Helmand-rivier zijn overgestoken.

Mali is geen NAVO-missie, Uruzgan was dat wel. Ik ben daar ook een paar keer geweest en kan je vertellen: ook daar ging van alles totaal mis. Terwijl in de ene uithoek, Chora, het Nederlandse leger mooie sier maakte, “nou we hebben die Taliban mooi tegengehouden” werd in een andere uithoek, de Deh Rawod-vallei – die werd volkomen onder de voet gelopen. Ik vroeg toen aan de commandant: “Kunt u daar niets tegen doen?” “Nee, daar hebben we te weinig troepen voor.” Uiteindelijk moesten Amerikaanse en Afghaanse troepen dat gebied heroveren.

De PR was gewoon goed in die tijd misschien? Want er werd al die tijd gezegd, we zijn klein maar het is van de hoogste kwaliteit. 

Dat is niet zo, zegt de NAVO. En we zijn in feit in de afgelopen jaren voor de gek gehouden, onder andere door minister Hennis en premier Rutte die zeiden “we zijn aan het ombuigen, er is een koerswijziging, een trendwijziging.” Als je kijkt naar de netto-cijfers dan besteedt Nederland de afgelopen jaren minder dan één procent (van het bruto binnenlands product, hdv) aan Defensie. De ouderen onder ons hebben het wel eens over de ‘Gebroken Geweertje’-jaren in de jaren ’30. Het dieptepunt toen was 1,6 procent, daar zitten we nu vér onder.

In 2014 werd Nederland door de NAVO al op de vingers getikt vanwege het feit dat er te weinig aan defensie werd uitgegeven, waarom lukt het Nederland  niet om die krijgsmacht op orde te krijgen, de financiering ervan?

Omdat de kabinetten prioriteit hebben gegeven aan het op orde brengen van het staatshuishoudboekje en de ondersteuning van de euro. En vooral niet dingen doen die de kiezers in de portemonnee raken.

Maar goed, die crisis is in andere Europese landen ook aanwezig geweest, vaak nog wel harder dan in Nederland? 

Maar die geven ook net zo weinig uit. Hennis roept steeds: “Maar we werken heel nauw samen met Duitsland”- da’s waar, en met België, dat is ook waar. Maar die geven allebei ook weinig uit aan defensie. Er wordt wel geruild, maar het voegt geen enkele extra capaciteit toe aan de NAVO. Dat is voor de NAVO het probleem.

En daar heeft Trump natuurlijk ook op gewezen. 

Ja Trump heeft gezegd: “Jongens, jullie hebben beloofd: twee procent .” Die afspraak dateert oorspronkelijk uit 2004, en is formeel door alle lidstaten herbevestigd in 2014. En toch zie je  premier Rutte en minister Hennis roepen: “Ja, nee, maar het gaat er niet om hoeveel je besteedt maar hoe je het besteedt. Nee! Of je belooft: twee procent en dat doe je dan. Of je doet dat niet en zegt: “Fuck you! en we gaan onze eigen weg wel.

En dat is dus eigenlijk de boodschap kennelijk. Misschien niet zo diplomatiek, maar…

… Nederland is een trouwe NAVO-bondgenoot, een van de eerste lidstaten van de NAVO.  Heeft ook een paar belangrijke niche-capaciteiten. Ik noem de kernwapens die niet op Volkel liggen en straks in geval van een oorlog met Rusland door de F-35’s op Russische doelen moeten worden gedropt. Dat is een belangrijke taak. Als je kijkt naar de kritiek van de NAVO dan richt die zich niet zozeer op de marine of luchtmacht, daar zijn wel allerlei opmerkingen over gemaakt, maar op de landmacht. Want die is niet meer in staat een oorlog te voeren. Geen tanks, geen divisies, geen pantserbrigades meer.

Maar dat is het probleem van de NAVO zelf. Ik heb ooit in 2003 in Amerika een cursus gevolgd, ‘de Nieuwe NAVO’, gegeven door de NAVO. Want na de val van het IJzeren Gordijn en het uiteenvallen van het Warschau-Pact hadden ze iets van: “Wacht eens even, al die enorme legers met dienstplichtigen die zitten te wachten totdat de Russische tanks aan komen denderen over de Noord-Duitse laagvlakte, dat is niet meer. Waar we nu heen moeten dat zijn lichtbewapende expeditionaire troepen die snel naar het buitenland kunnen.”

Nederland heeft die les overgenomen en alle zware middelen weggedaan. Toen kwam Georgië 2008,  Rusland valt Georgië binnen en bezet een deel. Toen kwam de Krim in 2014, toen kwam Oost-Oekraïne in 2014.  En men realiseerde zich opeens dat de theorie van Poetin dat “overal waar Russen wonen, dat is eigenlijk van mij’, dat die ook kan gelden voor de NAVO-lidstaten Estland, Letland en Litouwen. Maar mocht die daar binnenvallen, dan heb je een echte oorlog. En dan zegt de NAVO: daar moeten we ons nu op gaan voorbereiden.  De echte, zware oorlog.

Er moet dus geld worden geïnvesteerd. Dat wordt ook door verschillende verkiezingsprogramma’s beloofd, door veel partijen. Je zegt marine en luchtmacht is nog wel redelijk, landmacht is echt niets meer. Moet daar dan ook het geld met name naar toe? Tanks kopen? 

Duits-Nederlandse ‘leasetank’ op oefening in Polen

We gaan er nu 18 leasen van Duitsland, die tegen het jaar 2020, over drie jaar dus, misschien operationeel zijn, misschien ook een jaar later. Dan hebben we ook nog 18 kanonnen – je kunt er niet eens Zuid-Limburg mee verdedigen. Er zal dus enorm geïnvesteerd moeten worden. Maar de ervaring leert dat het ombouwen van legers, dat kost tijd. Ik denk dat je moet rekenen tien jaar voordat de Nederlandse landmacht weer op orde is.

Maar om even een vies woord te gebruiken, is dat nog wel nodig of moeten we misschien denken: stop dat geld dan liever gelijk in de samenwerking in een Europees leger? Dat is dan het vieze woord dat  ik bedoelde.

Het probleem met een Europees leger is dat het geen kernwapens heeft, behalve Engeland en Frankrijk, maar die gaan die niet voor de EU inzetten, never. We zijn een club die wordt verdedigd door Pappa Amerika met z’n kernwapens. Zoals president Theodore Roosevelt in 1900 zei: “Talk softly and carry a big stick“.

Maar is dat juist niet het gevolg dat we zo weinig hebben geïnvesteerd in onze defensiemacht omdat we die bescherming voelen van Amerika? 

Natuurlijk. We konden rustig achterover leunen. Maar nu komt het punt met Trump. Ik vraag me af of Trump bereid zou zijn om kernwapens in te zetten ter verdediging van Estland of Letland – Litouwen is een ander verhaal, minder Russen. Ik denk het niet. Als Poetin dat ook denkt, dan gaan er hele rare dingen daar gebeuren. De NAVO zegt: OK, dan zetten we daar extra troepen neer, we noemen dat een nucleaire struikeldraad, allemaal Westelijke NAVO-troepen, ook een Nederlandse compagnie van 200 man. Ik ben heel benieuwd wat Poetin gaat doen.

Dat zal de toekomst uitwijzen. Nog even heel kort: Nederland heeft het niet op orde, dat weten we ook allemaal, maar wel al heel lang NAVO-lid natuurlijk, een van de eerste leden. Hebben we ook nog wat te vertellen binnen de NAVO? 

Ja, volledig, we zijn volwaardig lid van de NAVO. Het hoofd van het Militair Comité van de NAVO, een van de belangrijkste organen, is de Nederlandse generaal Jan Broeks. 

++++++++++++++