Wat maakt een militair mee die voor vier of zes maanden naar Uruzgan wordt uitgezonden? Tot nu toe moeten we dat opmaken uit officiële publicaties van het ministerie van  Defensie; schaarse en gecensureerde weblogs, een enkel interview. Maar daarin is verandering gekomen met de publicatie van het boek ‘Soldaat in Uruzgan’.

“Papa, ben jij een moordenaar?” Vik kijkt opzij. Zijn dochter zit rechtop in haar bed en kijkt hem angstig aan, wachtend op het antwoord. “Natuurlijk niet, Muppet. Hoe kom je daarbij?” .” Een kindje uit groep 4 heeft op het schoolplein tegen me gezegd dat je een moordenaar bent, want in Afghanistan heb je mensen doodgeschoten”.

Een paar zinnen uit de proloog van ‘Soldaat in Uruzgan’, geschreven door majoor Niels Roelen, die in 2007 een aantal maanden plaatsvervangend compagniescommandant was binnen de zogeheten Battle Group. Dat zijn de circa 500 mannen en vrouwen van de gevechtseenheden die in Uruzgan zijn om er voor de veiligheid te zorgen.

Roelen heeft qua literaire vorm gekozen voor het verhaal van een fictieve hoofdpersoon, ‘kapitein Vik de Wildt’ . In alle details overigens het alter ego van Niels Roelen, en ook de militairen met wie hij in Uruzgan werkte komen onder andere (voor)namen in het boek voor.

Het bijzondere van ‘Soldaat in Uruzgan’ is dat nooit eerder op zo’n  persoonlijke en voor een breed publiek toegankelijke manier geschreven over wat de gevechtseenheden meemaken in Uruzgan. Contacten met de plaatselijke bevolking en het eigen ‘thuisfront’ van de militairen; gevechten met de Taliban en hun interne radioverkeer dat wordt afgeluisterd, en zelfs een geval van ‘eigen vuur’ waarbij de ene Nederlandse eenheid met mortieren op een andere schiet. Dit alles beschreven zonder al te veel militair jargon.

Zowel de fictieve Vik de Wildt als de echte Niels Roelen hebben in Uruzgan de dood in de ogen gekeken. Een fragment uit de beschrijving van een hinderlaag waarin hij met een aantal van zijn ondergeschikten terecht was gekomen. Van korte afstand worden ze massaal onder vuur genomen. Kapitein Vik durft zijn hoofd niet te draaien, zo dicht vliegen de kogels om hem heen. Ze weten zich uit de hinderlaag te vechten en beseffen achteraf dat er een paar geluksengeltjes op hun schouders hebben gezeten.

“In amper een kwartier tijd hebben ze met negen man zo’n tweeduizend kogels verschoten en een stuk of tien handgranaten gegooid. Dat is veel. Ko is geraakt door een kogel die in zijn mitrailleurmagazijn is blijven steken. Pat blijkt in het midden voor op zijn helm te zijn geraakt. In de jas van Brugge zitten kogelgaten onder de oksel, maar zelf is hij niet geraakt.”

Het boek is ook eerlijk – zo lezen we hier voor het eerst dat sommige soldaten tijdens een vuurgevecht aanvankelijk verstijfd van angst aan de grond genageld blijven staan. In een heel andere zin maakt kapitein Vik alias Niels Roelen van zijn hart ook geen moordkuil. Na een zwaar vuurgevecht merkt een collega op dat zijn ploeg veel geluk heeft gehad. Kapitein Vik:

“Misschien dwing je geluk ook wel af. Ik weet het niet. Het gekke is…..hoe zeg ik dit?  Die momenten waren superintens….Eigenlijk heb ik me nog nooit zo springlevend gevoeld als op het moment dat ik dacht dat ik doodging.”

Niels Roelen is niet bezweken voor de verleiding om breder uit te weiden over de situatie in Uruzgan in de tweede helft van 2007. De beschreven voorwaartse posten Poentjak en Volendam zijn inmiddels opgeheven; de felle gevechten bij het plaatsje Deh Rawod en Sorkh Murghab die hij beschrijft  behoren sinds vorig jaar ook tot het verleden. Het maakt het boek er niet minder lezenswaardig op, in tegendeel.

‘Soldaat in Uruzgan’ is voorzien van een uitgebreid voorwoord van schrijver Arnon Grunberg die tijdens een bezoek aan Uruzgan door Niels Roelen ‘buiten de poort’ is begeleid. Delen van het boek hebben hun oorsprong in het officiële landmacht-weblog dat (toen nog ritmeester) Roelen heeft bijgehouden.

Niels Roelen: Soldaat in Uruzgan. Uitgeverij Carrera. 271 pagina’s. ISBN 9789048802319.

Link
Niels’ Landmacht Log