Aan boord van het fregat Hr.Ms. Evertsen, ergens in de Golf van Aden. De Evertsen doet mee aan Operatie Atalanta, de bijdrage van de Europese Unie aan het bestrijden en voorkomen van piraterij rond Somalië. Het fregat is momenteel ook het vlaggenschip van de hele operatie. Dat betekent dat er naast de vaste bemanning zo’n dertig man internationale EU-staf aan boord is, onder leiding van de Nederlandse commandeur Pieter Bindt. De Evertsen zelf ‘bewaakt’ momenteel samen met andere schepen een transitcorridor door de Golf tussen Somalië en Jemen. Een gesprek met de commandant van het schip, Kapitein-Luitenant ter Zee Cees Vooijs.

“Alle schepen die van Azië  en het Midden-Oosten  naar Europa of Amerika moeten  en andersom varen hier doorheen.  Zo’n 20% van de wereldhandel. In dit hele vaargebied zijn piratenaanvallen geweest, er zijn ook schepen gekaapt in het verleden. Het is aangemerkt als een vaarweg, een corridor, van 900 kilometer lang en 20 kilometer breed. Door die corridor gaan alle schepen en daar beschermen wij ze.  Dat is op vrijwillige basis, maar we zien dat zo’n beetje 99% van alle scheepvaart door die corridor heen gaat.

Als een koopvaarder piraten ziet, wat gebeurt er dan?
Hij meldt dat meteen, we horen dat meteen. We gaan er dan meteen zelf heen maar ik lanceer ook de helikopter. Die probeert, als er een aanval is, die te stoppen. Dat gebeurt regelmatig, en het gebeurt nog veel  regelmatiger dat het valse meldingen zijn.  Want in dezelfde bootjes waarmee de piraten hier varen, varen ook veel vissers en mensen die spullen transporten van Somalië naar Jemen en andersom. Dus er zijn veel valse meldingen, maar we moeten er regelmatig naar toe en de helikopter lanceren.

Uw schip heeft ook zware wapens zoals raketten en een kanon. Heeft u daar iets aan?
De raketten gebruiken we niet voor deze operatie. Het kanon zou wel kunnen.  Als het ver weg is stuur ik er de helikopter op af.  Als het heel dichtbij gebeurt gebruik ik mijn lichte wapens, en zit het op een tussenafstand, tussen 5 en 10 kilometer, dan gaan we er snel naar toe. Maar om te voorkomen dat piraten te dicht bij een koopvaarder komen kunnen we met het kanon een waarschuwingsschot tussen de piraten en de koopvaarder afvuren.

Een recent voorbeeld: wij kregen een melding van een Japans patrouillevliegtuig dat hier ook over de corridor rondvliegt, dat hij een bootje had (gezien) met een ladder aan boord. Dat is meteen verdacht, want die gebruik je niet voor de visserij. Na de passage van het patrouillevliegtuig werd de ladder overboord gegooid. Dat is bewijs vernietigen, natuurlijk. We zijn er naar toe gegaan, helikopter er naar toe, we zijn aan boord gegaan. Op hetzelfde moment hoorden we de melding dat eerder op die dag een koopvaarder was aangevallen. Die had dat niet gemeld op de kanalen waarop wij zitten,  maar het achteraf wel aangegeven aan dat Japanse patrouillevliegtuig. We zijn dus aan boord gegaan, het is maar een klein bootje dus je vindt alles meteen natuurlijk. Er was geen kogel, geen wapen, helemaal niets. Ze vertelden dat ze vissers waren, maar daarvan was ook helemaal niets te vinden, geen vistuig, geen vissen, geen vislucht, helemaal niets. Dat is dus verdacht, en we hadden de zekerheid dat ze die ladder overboord hadden gegooid dus bewijs hadden vernietigd.

Daarna hebben we weer contact gezocht met het schip dat de aanval had gemeld. Wat hadden ze nu precies gezien? Om de zaak rond te krijgen moeten ze natuurlijk zeggen ‘dit waren ze’.  Ze hadden aangegeven dat de piraten langszij van het schip waren geweest, de ladder geplaatst, alleen was het vrijboord te hoog, dus ze konden nergens aan vasthaken.  Dus dan zijn ze echt heel dichtbij geweest, op 100 meter hebben ze ze gezien. Het enige wat hij kon melden was: ’het was een wit bootje’. Maar ja, dat zijn ze allemaal. ‘Er zaten zes man aan boord’, tja. En ‘ze waren donker gekleurd’ en ook dat komt vaker voor in dit gebied… Ik heb toen nog wel gebeld met de Officier van Justitie in Nederland om te kijken of we daar voldoende bewijs uit hadden, maar zonder de ene zaak te kunnen relateren aan de ander middels een verklaring van de kapitein van die koopvaarder heb je eigenlijk niets.  En ze wilden niet verder gaan en geen nadere details geven.

Wat zit daar achter? Hebben ze geen zin in allerlei juridisch gedoe?
Ik denk dat dat het is, want in sommige rechtszaken, bijvoorbeeld in Kenia, wil men meestal dat de kapitein of een ander bemanningslid daar tijdens de rechtszaak komt verklaren wat hij gezien heeft. En dat kost veel geld .

Raakt u nooit gefrustreerd als u weet dat het om piraten gaat, maar de zaak is juridisch niet rond te krijgen, dus moet u ze laten gaan?
Ja, dat is behoorlijk vervelend. Je weet wel dat deze hun eigen spullen overboord hebben moeten gooien, dus ze doen het even niet, en misschien zijn ze wel helemaal ontmoedigd voor in de toekomst, maar als signaal is het natuurlijk mooier als een aantal van deze zaken gevoerd worden en ze ook opgepakt worden. Maar dan moet het wel helemaal rond te breien zijn,  middels onder andere zo’n verklaring van een kapitein van een koopvaardijschip.

De corridor door de Golf van Aden wordt natuurlijk niet alleen door de Evertsen bewaakt.
Ja, we zijn met veel meer schepen. Een aantal schepen van de Europese Unie, in EU-verband, schepen van de NAVO, schepen van de Coalition Maritime Forces – o.a. Amerikaanse schepen – en samen verdelen we die 900 kilometer corridor over de schepen.

De piraten lijken hun werkterrein te hebben verlegd naar de Indische Oceaan,  ten noorden van de Seychellen, een heel eind hier vandaan.
Daar varen ook schepen. In Europees verband zijn we met 9 schepen, er varen er hier een paar en er varen een paar in het Somali Basin zoals dat heet. Alleen is dat een gebied dat bijna zo groot is als West Europa, en daar lopen niet echt corridors, vaarwegen doorheen. Sterker nog, het wordt koopvaarders en anderen afgeraden om daar te gaan varen.

Onlangs werd daar voor de tweede maal dit jaar het Amerikaanse containerschip Maersk Alabama aangevallen. Die aanval is afgeslagen,maar u zegt eigenlijk: ‘dat schip had daar helemaal niet moeten varen.’
Ja, het wordt afgeraden daar te gaan varen en aangeraden om via deze corridor richting Europa en Amerika te gaan –en de andere kant op . Maar op een gegeven moment houdt het op, dan ga je ten noorden van het Somali Basin langs, langs Oman. De meeste schepen doen dat. Degenen die door het Somali Basin gaan die willen gewoon de weg afsnijden,  dat is natuurlijk een stuk goedkoper maar wel  risicovol.”